همایش علم و دین، بررسی افکار و اندیشه های علامه محمد تقی جعفری، برگزار شد

 
مدیریت ارتباطات فرهنگی و اجتماعی دانشگاه، همایش «علم و دین، بررسی افکار و اندیشه های علامه محمد تقی جعفری» را با حضور متفکران و اندیشمندان فلسفه برگزار کرد.
در این همایش که چهارم دیماه 98 با حضور و سخنرانی دکتر مهدی گلشنی،  دکتر عبداله نصری، دکتر محمدرضا اسدی و دکتر محمدرضا خطیری، در مجتمع فرهنگی امام خمینی (ره) دانشگاه برگزار شد، ابتدا کلیپی از بیانات مقام معظم رهبری در تمجید از مقام علمی و اخلاقی علامه محمد تقی جعفری (ره) پخش شد. سپس دکتر مرزبان راد (مدیر ارتباطات فرهنگی و اجتماعی دانشگاه و دبیر همایش) شرحی از اهداف و روند برگزاری همایش علم و دین، بررسی افکار و اندیشه های علامه محمد تقی جعفری ارایه کرد. وی توضیح داد که این همایش با همکاری موسسه حفظ آثار علامه جعفری و با اهدافی همچون ارج نهادن به مقام والای عالمان، اندیشمندان و پژوهشگران ایران اسلامی و فراهم آوردن بستر مناسب برای معرفی آثار و تالیفات محققان و اندیشمندان به صورت تخصصی و برای نخستین بار در دانشگاه علم و صنعت ایران برگزار می شود.

 

در ادامه، حجت الاسلام والمسلمین کریمی (معاون فرهنگی دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه) با ابراز خرسندی از برگزاری این همایش توسط دانشگاه علم و صنعت ایران، گفت: اگر دینداری با منشا معرفت نباشد، ارزشی ندارد و علامه جعفری، دینداری همراه با عقلانیت داشت. سپس کلیپی از معرفی و زندگینامه علامه پخش شد.
پس از آن دکتر ذاکری (رییس دانشگاه)، با خیرمقدم گویی به مهمانان و مدعوین و سخنرانان همایش، گفت: خوشحالم که همکاران ما در این دانشگاه صنعتی، بزرگداشت علامه جعفری را برگزار کردند که بهانه ای است برای آشنایی با افکار ایشان و شنیدن سخنان صاحب نظران این حوزه.

 

رییس دانشگاه تاکید کرد: تقدیر از بزرگان و اندیشمندان و صاحب نظران، بویژه اگر در دوران حیات آنها باشد، بسیار با ارزش است. وی اظها امیدواری کرد در این همایش، هم افزایی خوبی صورت گیرد و همه شرکت کندگان از بررسی افکار و آثار علامه جعفری بهره مند گردند.
در ادامه این همایش، سخنرانان ویژه در باب اندیشه ها، آثار و آراء علامه محمدتقی جعفری سخن گفتند.
گفتنی است در سالن جنبی همایش، نمایشگاهی از آثار علامه جعفری برپا بود که شرکت کنندگان از آن بازدید کردند.
به گزارش خبرنگار روزنامه اطلاعات در مورد بخش سخنرانان ویژه، در ابتدا دکتر عبدالله نصری درباره موضوع تعامل علم و دین از دیدگاه علامه جعفری به ایراد سخن پرداخت: آشنایی ایرانیان با علم جدید از زمان جنگ‌های ایران و روس و فرستادن دانشجویان به خارج توسط عباس میرزا آغاز می‌شود. پس از آن دوران، نقش سید جمال‌الدین اسد‌آبادی مطرح می‌شود و در دوران پهلوی اول و دوم هم کتاب آثار غربی به زبان فارسی ترجمه می‌شود. اما مهندس بازرگان و ید‌الله سحابی در صدر اثبات دین از طریق علم اقدام کردند و علامه طباطبایی در تفسیر المیزان به نقد دیدگاه یدالله سحابی پرداخت.‌
نصری با تأکید بر این که در میان شخصیت‌های حوزوی و دانشگاهی در دوران جدید فقط علامه جعفری است که به نقش علم توجه دارد، گفت: متأسفانه جای بحث علم‌شناسی در جامعه ما بسیار خالی است و جا دارد که محققان و صاحبنظران درباره مسائل علمی به‌ویژه فلسفه و وظیفه فیلسوف فلسفه علم صحبت کنند. این در حالی است که فیلسوف فلسفه علم فقط به مسائل علمی می‌پردازد، اما علامه جعفری که وارد این حوزه می‌شود، حرف جدیدی وارد و به مبانی ارزشی دینی می‌پردازد.‌
وی افزود: عالمان دینی وقتی می‌‌خواستند نسبت میان علم و دین را مطرح کنند، چون بیشتر به جنبه دینی توجه داشته‌اند و اشراف کامل بر مسایل علمی نداشته‌اند، نتوانسته‌اند به طور دقیق در برخی از مسایل علمی ورود کنند. این در حالی است که وقتی علامه جعفری به مسایل فلسفه ورود می‌کند، بسیار غنی از منابع فلسفه علم است.‌
دکتر نصری در بخش دیگر از سخنان خود گفت: علمای نجف همیشه بحث‌های علمی را به علامه جعفری ارجاع می‌دادند و دلیل آن هم این بود که ایشان نزد استادان برجسته فقه و اصول درس خوانده بود و علما به ایشان در طرح مسایل علمی اطمینان داشتند.‌
وی با ذکر خاطره‌ای از آیت‌الله العظمی خویی گفت: در درس آیت‌الله العظمی خویی، طلبه‌ها اعتراض کردند که چرا به علامه جعفری این قدر توجه می‌کنید و به سایر طلبه‌ها این توجه را ندارید؟ که آیت‌الله‌العظمی خویی گفتند: علامه جعفری علاوه بر فقه و اصول درس‌های دیگری هم خوانده است که شما از آن محروم هستید.‌
دکتر نصری اضافه کرد: علامه جعفری در بحث ارتباط علم و دین، ثبات را هم در دین و هم در علم می‌پذیرفت و می‌گفت« هم در علم ثابتات داریم و هم دردین ثابتات داریم.» همچنین نکته مهمی درباره حیات معقول بیان می‌کرد و می‌گفت« حیات طیبه بر دین و علم و حکمت استوار است و فقط به دین تکیه نمی‌کند.»‌
بنابراین گزارش، دکتر مرتضی خطیر، استاد دانشگاه هم درباره همگرایی دین و دانش در نگاه علامه جعفری سخنرانی کرد و گفت: استاد جعفری به کسانی که از طریق علم صرف وارد مقولات فلسفی و هستی‌شناسی می‌شوند تذکر می‌دهد و می‌گوید: این درست نیست و نباید وارد این حوزه شوند، زیرا نمی‌توان مسائل فلسفی مانند اختیار را با علم صرف مورد بررسی قرار داد.‌
وی افزود: تأکید علامه جعفری بر شناخت حقیقت دین است که بر سه پایه خدا، تکلیف و معاد استوار است.‌
دکتر محمدرضا اسدی، استاد یار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی سخنران بعدی بود که درباره جایگاه علم و دین در حیات معقول از منظر علامه جعفری سخنرانی کرد و گفت: علامه جعفری در میان حوزه و دانشگاه مهجور است و این مهجوری به این که کتاب‌های ایشان چاپ نمی‌‌شود یا خوانده نمی‌شود، ربطی ندارد. اما آن چنانکه شأن علمی ایشان و افکارشان است توجه و پرداخته نمی‌شود.‌
وی ادامه داد: متأسفانه تفکرات روشنفکران دینی با هیاهو مطرح می‌شود ولی تفکر عمیق ایشان نه در حوزه و نه در دانشگاه مورد التفات قرار نمی‌گیرد. در صورتی که ایشان تفکراتی دارد که فلسفه اسلامی را وارد دوره جدیدی کرد و باب جدیدی در تفکر اسلامی گشود.‌
دکتر اسدی با اعلام این که ما ملاصدرا داریم و او را طلایه‌دار اصالت وجود می‌دانیم، اما همچنان کلید واژه‌های فلسفه ماکلید واژه‌های یونانی هستند که البته این به منزله نادیده گرفتن فیلسوفان بزرگ اسلامی نیست؛ اضافه کرد: در میان فیلسوفان مغرب زمین به دکارت که نگاه می‌کنیم جوهر را مطرح می‌کند و بعد صفات و حالات را مطرح می‌کند و می‌خواهد از فلسفه یونان فاصله بگیرد، اماجوهر همچنان کلید واژه است و عرض مطرح نمی‌شود. بعد از دکارت، کانت یک تقسیم‌بندی جدید مطرح می‌کند و فاصله با دکارت بیشتر می‌شود.‌‌وی با اعلام این‌که تا قبل از علامه جعفری، کلید واژه‌ها همان کلید واژه‌ یونانی هستند، اظهار کرد: اما علامه جعفری وارد فاز جدیدی شد و با این که در فضای سنتی بوده است، اما از سنت فاصله می‌گیرد و با کلید واژه و ادبیات جدیدی صحبت می‌کند که در فلسفه اسلامی مسبوق به سابقه نیست. شاید یکی از دلایل کم‌توجهی حوزه به علامه جعفری، همین ادبیات جدیدی است که وارد فلسفه اسلامی کرده‌است.‌
دکتر اسدی‌ تأکید کرد: علامه جعفری، فیلسوف حیات و زندگی است. اگر هستی، خدا، دین و علم، اخلاق و وجدان برای او مطرح می‌شود، شئون مختلف حیات است .‌
دکتر مهدی گلشنی، استاد دانشگاه صنعتی شریف هم درباره ابتکارات علامه جعفری در برخورد با جهان‌بینی حاکم بر علم معاصر سخنرانی کرد و توضیح داد: به نظر من حق استاد جعفری، به ویژه از نظر اخلاقی و تواضع در جامعه ما ادا نشده است.‌‌وی با تأکید براین که علامه جعفری نسبت به علم و فلسفه از زمان خودجلو بود، گفت: علامه جعفری از زمان خود جلو بود و تغییراتی که در فلسفه علم در جهان غرب در حال حاضر مطرح شده است، تقریباً علامه جعفری درزمان خود مطرح کرد.‌
گلشنی اضافه کرد: علامه جعفری با تمدن اسلامی شروع کرد. در تمدن اسلامی فرقی بین‌ علم و دین نبود؛ یک جهان بینی بر علم و دین حاکم بود که مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی بود و مطالعه طبیعت را یک عبادت می‌دانستند.‌
وی افزود: در قرون وسطی هم این تفکر حاکم بود اما علم جدید که با نیوتن شروع شد با خودش یک جهان‌بینی جدید آورد که آن جهان‌بینی هم سکولار بود. نیوتن می‌گفت، من فرضیه نمی‌سازم بلکه هرچه می‌گیرم از طبیعت است؛ در حالی که نیوتن خداباور بود.‌
دکتر گلشنی ادامه داد: اما در زمان ما ثابت شد که مطالب برخی از کتاب‌های نیوتن، غیر طبیعی و غیر قابل اثبات هستند. همزمان نیوتن، لاک بود که معتقد به حس‌گرایی بود و پوزیتیویسم را راه انداخت. ‌‌حتی سید جمال‌الدین اسد‌آبادی هم متوجه این مسأله نشد و به همین دلیل گفت که علم جدید دنباله علم اسلامی است .‌
وی افزود: فیزیک کوآنتومی هم پوزیتیویسم را تقویت کرد. فلسفه و متافیزیک کنار گذاشته شد و پوزیتیویسم پذیرفته شد و گفتند علم، جواب تمامی سؤالات را می‌دهد. قضیه مهمی که در این ۱۰ سال اخیر اتفاق افتاد این بود که متافیزیک در فیزیک، زنده و مطرح شده است. الان در غرب پوزیتیویسم وجود دارد اما سرآمدان علوم فیزیک دیگر به پوزیتیویسم اعتقادی ندارند.‌
گلشنی با تأکید بر این مطلب که علامه جعفری اعتقادی راسخ به علم طبیعت داشت، گفت: نکته‌ای که مسلمانان آن را فراموش کرده‌اند همین نکته است؛ اما علامه جعفری علیرغم این که به علم طبیعی اعتقاد داشت، به پوزیتیویسم هم انتقادهای جدی داشت و هم اکنون سرآمدان علم فیزیک در جهان می‌گویند پوزیتیویسم علم را عقب انداخته است.‌
وی در پایان با اشاره به این که برخی از فیزیکدانان با فلسفه بشریت مخالفت می‌‌کنند، گفت: جورج الیس که از سرآمدان فیزیک است،‌ می‌گوید ارزش‌ها را علم به ما نمی‌گوید؛ این‌ها را باید از جای دیگری بگیریم و سریعا می‌گوید جواب این سؤال‌ها را باید فقط از دین گرفت و علم نمی‌تواند به سؤالات ارزش‌های اخلاقی، برخی از سؤالات مطرح شده در علم و این‌که از کجا آمده‌ایم، پاسخ دهد.‌